เจาะลึกข้อจำกัดของ Five Forces Model ที่อาจทำให้วิเคราะห์คลาดเคลื่อน หากไม่เข้าใจบริบทธุรกิจอย่างแท้จริง

Five Forces Model ของ Michael Porter เป็นเครื่องมือวิเคราะห์อุตสาหกรรมที่ทรงพลังและได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง ช่วยให้ธุรกิจเข้าใจถึงแรงผลักดันหลักที่ส่งผลต่อความสามารถในการทำกำไรและโครงสร้างการแข่งขัน อย่างไรก็ตาม เช่นเดียวกับเครื่องมือวิเคราะห์อื่น ๆ Five Forces Model ก็มีข้อจำกัดและข้อควรระวังที่ผู้ใช้งานควรทำความเข้าใจ เพื่อให้สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุดและไม่นำไปสู่ข้อสรุปที่คลาดเคลื่อน การตระหนักถึงข้อจำกัดเหล่านี้จะช่วยให้การวิเคราะห์ของคุณมีความรอบคอบและนำไปสู่การตัดสินใจทางธุรกิจที่แม่นยำยิ่งขึ้น

ข้อจำกัดสำคัญของ Five Forces Model ที่ควรรู้

แม้ Five Forces Model จะให้มุมมองเชิงโครงสร้างที่ชัดเจน แต่ก็มีข้อจำกัดบางประการที่อาจทำให้การวิเคราะห์ไม่สมบูรณ์หากไม่พิจารณาปัจจัยอื่น ๆ ร่วมด้วย

1. เน้นมุมมองเชิงโครงสร้าง ไม่ใช่พลวัตของอุตสาหกรรม

Five Forces Model ถูกออกแบบมาเพื่อวิเคราะห์โครงสร้างปัจจุบันของอุตสาหกรรม ณ จุดเวลาหนึ่ง ๆ เป็นหลัก ไม่ได้ให้ความสำคัญกับการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของเทคโนโลยี นวัตกรรม หรือการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมผู้บริโภค ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในอุตสาหกรรมที่มีการพัฒนาอย่างไม่หยุดยั้ง การวิเคราะห์อาจล้าสมัยได้อย่างรวดเร็วหากไม่มีการปรับปรุงอย่างสม่ำเสมอ

2. ไม่ได้พิจารณาปัจจัยภายนอกมหภาคทั้งหมด

โมเดลนี้มุ่งเน้นที่แรงภายในอุตสาหกรรมและปัจจัยที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับซัพพลายเออร์ ลูกค้า และคู่แข่ง แต่ไม่ได้รวมถึงปัจจัยภายนอกมหภาคที่สำคัญอื่น ๆ เช่น:

• ปัจจัยทางเศรษฐกิจ (Economic Factors): ภาวะเงินเฟ้อ ภาวะเศรษฐกิจถดถอย อัตราดอกเบี้ย ซึ่งส่งผลต่อกำลังซื้อและต้นทุนการดำเนินงาน
• ปัจจัยทางการเมืองและกฎหมาย (Political & Legal Factors): นโยบายรัฐบาล กฎระเบียบใหม่ ภาษี ซึ่งสามารถเปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์ของอุตสาหกรรมได้อย่างมาก
• ปัจจัยทางสังคมและวัฒนธรรม (Socio-Cultural Factors): แนวโน้มประชากร ค่านิยมที่เปลี่ยนแปลงไปของสังคม ซึ่งส่งผลต่อความต้องการผลิตภัณฑ์และบริการ
• ปัจจัยทางเทคโนโลยี (Technological Factors): เทคโนโลยีใหม่ ๆ ที่อาจสร้างการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ (Disruption) ในอุตสาหกรรม

การละเลยปัจจัยเหล่านี้อาจทำให้การวิเคราะห์ไม่สมบูรณ์และนำไปสู่การประเมินสถานการณ์ที่ผิดพลาด

3. ไม่ได้ให้ความสำคัญกับธุรกิจเสริม (Complementary Products/Services)

โมเดลนี้ไม่ได้พิจารณาถึงบทบาทของ “ธุรกิจเสริม” (Complements) หรือผลิตภัณฑ์และบริการที่ช่วยเสริมคุณค่าของธุรกิจหลัก ตัวอย่างเช่น ซอฟต์แวร์และฮาร์ดแวร์ หรือรถยนต์และน้ำมัน หากไม่มีการพิจารณาถึงความสัมพันธ์กับธุรกิจเสริม อาจทำให้มองไม่เห็นโอกาสในการสร้างความร่วมมือหรือภัยคุกคามจากการเปลี่ยนแปลงในธุรกิจเสริม

4. อาจใช้งานได้ยากกับอุตสาหกรรมที่มีขอบเขตไม่ชัดเจน

ในปัจจุบัน มีหลายธุรกิจที่ดำเนินงานข้ามอุตสาหกรรม หรืออยู่ในอุตสาหกรรมที่เพิ่งเกิดใหม่และยังไม่มีขอบเขตที่ชัดเจน การพยายามจำกัดความ “อุตสาหกรรม” เพื่อนำ Five Forces Model มาใช้ อาจเป็นเรื่องที่ท้าทายและนำไปสู่การวิเคราะห์ที่คลุมเครือ

5. เป็นมุมมองจากบริษัทเดียว ไม่ใช่ภาพรวมอุตสาหกรรม

แม้โมเดลจะพยายามวิเคราะห์อุตสาหกรรม แต่ในทางปฏิบัติ ผู้ใช้งานมักจะวิเคราะห์จากมุมมองของบริษัทตนเอง ซึ่งอาจทำให้เกิดอคติและไม่ได้สะท้อนภาพรวมของอุตสาหกรรมที่แท้จริง

ข้อควรระวังในการประยุกต์ใช้ Five Forces Model ให้มีประสิทธิภาพ

เพื่อให้การใช้ Five Forces Model เกิดประโยชน์สูงสุด ผู้ใช้งานควรพิจารณาข้อควรระวังเหล่านี้

1. ใช้ร่วมกับเครื่องมือวิเคราะห์อื่น ๆ

ไม่ควรมองว่า Five Forces Model เป็นเครื่องมือเดียวที่สามารถให้คำตอบได้ทั้งหมด ควรใช้ร่วมกับกรอบแนวคิดอื่น ๆ เช่น PESTEL Analysis เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยภายนอกมหภาค, SWOT Analysis เพื่อระบุจุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรคภายในและภายนอก หรือ Value Chain Analysis เพื่อทำความเข้าใจกิจกรรมที่สร้างมูลค่าในธุรกิจ การบูรณาการเครื่องมือเหล่านี้จะให้ภาพที่สมบูรณ์และรอบด้านมากขึ้น

2. ระบุ “อุตสาหกรรม” ให้ชัดเจน

ก่อนเริ่มการวิเคราะห์ ควรกำหนดขอบเขตของ “อุตสาหกรรม” ที่ต้องการวิเคราะห์ให้ชัดเจนและแคบพอที่จะให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์ การจำกัดความอุตสาหกรรมที่กว้างเกินไปอาจทำให้การวิเคราะห์ไม่สามารถระบุแรงผลักดันที่เฉพาะเจาะจงได้

3. อย่ามองแค่ “ภัยคุกคาม” แต่ควรมองหา “โอกาส” ที่แฝงอยู่ด้วย

แม้คำว่า “Forces” จะให้ความรู้สึกในเชิงลบหรือเป็นแรงกดดันทางธุรกิจ แต่ในความเป็นจริง แรงแต่ละประการสามารถสะท้อนโอกาสเชิงกลยุทธ์ได้เช่นกัน ตัวอย่างเช่น หากการเข้าสู่ตลาดมีอุปสรรคสูง (Threat of New Entrants ต่ำ) นั่นหมายถึงธุรกิจมีแนวโน้มได้รับการปกป้องจากการแข่งขันใหม่ ซึ่งสามารถใช้เป็นข้อได้เปรียบในการรักษาส่วนแบ่งตลาด หรือในกรณีที่ลูกค้ามีอำนาจการต่อรองต่ำ ธุรกิจก็จะมีโอกาสในการรักษากำไรและกำหนดราคาที่เหมาะสมได้มากขึ้น การวิเคราะห์อย่างรอบด้านจึงควรพิจารณาทั้ง “แรงกดดัน” และ “โอกาส” ไปพร้อมกันเพื่อกำหนดกลยุทธ์ที่แม่นยำยิ่งขึ้น

4. ทำการวิเคราะห์อย่างสม่ำเสมอและปรับปรุงให้ทันสมัย

อุตสาหกรรมมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา การวิเคราะห์ด้วย Five Forces Model ไม่ใช่การทำครั้งเดียวจบ แต่ควรเป็นกระบวนการต่อเนื่องที่มีการทบทวนและปรับปรุงข้อมูลให้ทันสมัย เพื่อให้กลยุทธ์ที่วางไว้ยังคงสอดคล้องกับสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป

5. เข้าใจว่า “ความน่าดึงดูดใจของอุตสาหกรรม” ไม่ได้หมายถึง “ความน่าดึงดูดใจของบริษัท” เสมอไป

อุตสาหกรรมที่มีแรงกดดันสูง (เช่น กำไรต่ำ, การแข่งขันสูง) อาจดูไม่น่าดึงดูด แต่บริษัทที่มีกลยุทธ์ที่แข็งแกร่งและจุดแข็งที่แตกต่าง อาจยังคงประสบความสำเร็จได้ในอุตสาหกรรมนั้น ๆ ในทางกลับกัน อุตสาหกรรมที่ดูน่าดึงดูดใจก็ไม่ได้หมายความว่าทุกบริษัทจะประสบความสำเร็จ

การเข้าใจถึงข้อจำกัดและข้อควรระวังเหล่านี้จะช่วยให้ผู้บริหารและนักกลยุทธ์สามารถใช้ Five Forces Model ได้อย่างรอบคอบและชาญฉลาด นำไปสู่การตัดสินใจเชิงกลยุทธ์ที่สามารถสร้างความได้เปรียบในการแข่งขันได้อย่างแท้จริง

ขับเคลื่อนธุรกิจของคุณให้ก้าวข้ามทุกข้อจำกัดด้วย Bluebik Group

การวิเคราะห์เชิงกลยุทธ์เป็นหัวใจสำคัญในการนำพาธุรกิจสู่ความสำเร็จ แต่การทำความเข้าใจข้อจำกัดของแต่ละเครื่องมือและนำไปประยุกต์ใช้ให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดนั้น ต้องอาศัยความเชี่ยวชาญและประสบการณ์ที่ลึกซึ้ง Bluebik Group คือบริษัทที่ปรึกษาชั้นนำด้าน Digital Transformation และ Strategy ที่มีทีมงานมากประสบการณ์และความรู้ความเข้าใจอย่างลึกซึ้งในหลากหลายอุตสาหกรรม เราไม่เพียงแค่ช่วยคุณวิเคราะห์สถานการณ์ตลาดด้วยเครื่องมืออย่าง Five Forces Model เท่านั้น แต่ยังนำผลลัพธ์ที่ได้ไปผสานรวมกับข้อมูลเชิงลึกจากปัจจัยภายนอกและภายในอื่น ๆ เพื่อสร้างสรรค์กลยุทธ์ที่รอบด้านและสามารถนำไปปฏิบัติได้จริง ไม่ว่าจะเป็นการวางแผนกลยุทธ์ที่ยั่งยืน, การใช้เทคโนโลยีและข้อมูลเพื่อสร้างความได้เปรียบ, หรือการปรับเปลี่ยนองค์กรให้พร้อมรับมือกับความท้าทายในอนาคต Bluebik Group พร้อมเป็นพันธมิตรทางธุรกิจที่จะช่วยให้คุณก้าวข้ามข้อจำกัดต่าง ๆ และค้นพบโอกาสใหม่ ๆ ที่จะขับเคลื่อนธุรกิจของคุณให้เติบโตอย่างก้าวกระโดดในยุคดิจิทัล หากคุณต้องการคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญที่จะช่วยให้การตัดสินใจเชิงกลยุทธ์ของคุณแข็งแกร่งและแม่นยำยิ่งขึ้น Bluebik Group คือคำตอบที่คุณกำลังมองหาล

 

ติดตามทุกเทรนด์ธุรกิจและนวัตกรรมเทคโนโลยีไปกับเรา

 

Source:

• Modern Frameworks for Competitive Analysis
• A Critical Analysis of Porter’s 5 Forces Model of Competitive Advantage
• Limitations Of Porters Five Forces Model
• The advantages and disadvantages of Porter’s Five Forces